Problems and Our Solutions

Diş sıkma ve gıcırdatma, yani bruksizm, çoğu kişinin farkında olmadan yaşadığı ancak zamanla ciddi ağız ve çene sağlığı problemlerine yol açabilen bir rahatsızlıktır. 

Genellikle uyku sırasında gerçekleştiği için kişi sabahları çene ağrısı, baş ağrısı veya dişlerde hassasiyet gibi belirtilerle uyanabilir. Günlük yaşamda stres, anksiyete ve yoğun zihinsel baskı altında olan bireylerde daha sık görülür. Tedavi edilmediğinde, bruksizm yalnızca dişlerde aşınma ve çatlaklara değil; aynı zamanda çene eklemi bozukluklarına ve yüz kaslarında kalıcı gerilmelere yol açabilir. 

Neyse ki, erken teşhis ve uygun tedavi yaklaşımları ile bu sorunun önüne geçmek mümkündür. Peki diş sıkma neden olur, belirtileri nelerdir ve hangi tedavi yöntemleri en etkilidir?

Diş Sıkma (Bruksizm) Nedir?

Bruksizm, bireyin çoğu zaman farkında olmadan dişlerini sıkması veya gıcırdatması ile karakterize edilen bir çene fonksiyon bozukluğudur. Genellikle gece uykuda ortaya çıksa da, bazı kişilerde gündüz saatlerinde de bilinçsizce görülebilir. 

Bruksizm yalnızca basit bir alışkanlık değil, uzun vadede diş yapısına, çene eklemlerine ve kas dokusuna zarar verebilecek ciddi bir sorundur. Bu rahatsızlık, özellikle sabahları çene ağrısı, baş ağrısı, dişlerde hassasiyet ya da yorgunluk hissi ile kendini belli eder. Uykuda diş sıkma, kişinin yaşam kalitesini düşürebilir ve zamanla diş sağlığını tehdit eden yapısal bozulmalara yol açabilir.

Diş Sıkma (Bruksizm) Nedenleri Nelerdir?

Bruksizmin kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, pek çok faktör bu rahatsızlığın ortaya çıkmasında etkili olabilir. En yaygın nedenlerden biri strestir. Yoğun iş temposu, duygusal gerginlik, bastırılmış öfke veya anksiyete, kişinin istemsiz olarak çene kaslarını sıkmasına neden olabilir.

Uyku bozuklukları, özellikle uyku apnesi gibi rahatsızlıklar da bruksizmi tetikleyen önemli etkenler arasında yer alır. Ayrıca dişlerin doğru şekilde kapanmaması (maloklüzyon), çene yapısındaki dengesizlikler ve nörolojik sorunlar da bu duruma katkıda bulunabilir. Genetik faktörler de göz ardı edilmemelidir; aile bireylerinde bruksizm öyküsü olan kişilerde risk artabilir.

Bazı ilaçlar (özellikle antidepresanlar), alkol ve kafein tüketimi, sigara kullanımı ve uyku öncesi aşırı zihinsel uyarılma da bruksizmin gelişimini kolaylaştırabilir.

Diş Sıkma (Bruksizm) Belirtileri Nelerdir?

Bruksizmin en yaygın belirtileri genellikle sabah saatlerinde ortaya çıkar. Kişi, çene ve yüz kaslarında ağrı, baş ağrısı, kulak çevresinde basınç hissi veya dişlerde hassasiyet gibi şikayetlerle uyanabilir. Diş sıkma veya gıcırdatma alışkanlığı olan bireylerde, zamanla diş yüzeyinde aşınmalar, çatlaklar veya dolgu ve kaplamalarda kırılmalar görülebilir.

Bazı hastalarda diş sıkma sesi uyku sırasında partner tarafından fark edilir. Diş eti çekilmesi, dişlerde sallanma, sabahları ağız açmada zorluk ve çene eklemi (TME) bölgelerinde ses gelmesi gibi bulgular da bruksizmin belirtileri arasında yer alır.

Gündüz bruksizmi olan bireyler ise yoğun iş veya dikkat gerektiren bir işle uğraşırken çenelerini sıktıklarını fark edebilirler. Uzun vadede bu alışkanlık, çene kaslarında kalıcı sertleşmeye ve estetik açıdan yüz hattında değişime neden olabilir.

Diş Sıkmanın Yol Açtığı Zararlar Nelerdir?

Diş sıkma tedavi edilmediğinde, ağız ve çene sağlığında ciddi hasarlara yol açabilir. En sık görülen zararların başında, diş yüzeyinde aşınma ve mine tabakasının zayıflaması gelir. Bu durum dişlerde soğuk-sıcak hassasiyetine, çürük oluşumuna ve diş yapısının zayıflamasına neden olur.

Uzun süreli bruksizm, dolgu ve kaplamaların kırılması, implantların zarar görmesi gibi protez başarısını etkileyen problemlere yol açabilir. Ayrıca çene eklemlerinde zorlanma sonucu TME bozuklukları, çene hareketlerinde kısıtlılık, eklem sesi ve hatta çene kilitlenmesi gibi durumlar gelişebilir.

Bruksizm aynı zamanda estetik kayıplara da neden olur. Dişlerin boyu kısalabilir, çene kasları büyüyerek yüz şeklini değiştirebilir. Sürekli kas aktivitesi boyun, omuz ve baş ağrılarını tetikleyerek yaşam kalitesini olumsuz etkiler. Bu nedenle diş sıkma problemi göz ardı edilmemeli, erken dönemde profesyonel destek alınmalıdır.

Bruksizm Nasıl Teşhis Edilir?

Bruksizmin teşhisi genellikle bir diş hekimi tarafından, hastanın semptomları ve ağız içi muayene bulguları değerlendirilerek konur. Hasta genellikle sabahları çene ağrısı, baş ağrısı, dişlerde hassasiyet veya kırık/restorasyon problemleri gibi şikayetlerle başvurur. Hekim, bu şikayetleri diş yüzeyinde gözlenen aşınmalar, çatlaklar, diş eti çekilmesi veya kas sertliği gibi fiziksel belirtilerle ilişkilendirerek bruksizm tanısını koyar.

Gerekli durumlarda çene ekleminin değerlendirilmesi için panoramik röntgen ya da çene tomografisi gibi görüntüleme yöntemleri de kullanılabilir. Ayrıca hasta uyku apnesi veya ciddi uyku bozuklukları şüphesi taşıyorsa, bir nörolog veya uyku uzmanına yönlendirilerek polisomnografi (uyku testi) yapılması önerilebilir.

Bruksizm Nasıl Tedavi Edilir?

Bruksizm tedavisinde amaç, hem mevcut semptomları hafifletmek hem de diş ve çene yapısını daha fazla zarar görmekten korumaktır. Tedavi planı, hastalığın şiddetine, nedenine ve kişinin yaşam tarzına göre bireyselleştirilir.

İlk aşamada gece plağı (splint) uygulaması oldukça etkilidir. Bu özel şeffaf aparatlar, gece boyunca dişler arasına yerleştirilerek sıkma ve gıcırdatmanın zararlı etkilerini önler. Aynı zamanda çene kaslarının gevşemesine yardımcı olur.

Bruksizmin altında stres ve kaygı gibi psikolojik nedenler varsa, stres yönetimi teknikleri, gevşeme egzersizleri, meditasyon ya da psikolojik destek önerilir. Uyku hijyeninin iyileştirilmesi ve gerekirse uyku bozukluklarının tedavisi de sürece dahil edilir.

Dişlerin kapanış bozukluğu veya çene uyumsuzluğu söz konusuysa, ortodontik düzeltmeler veya oklüzal dengeleme işlemleri gerekebilir. Çok ileri vakalarda kas gevşetici ilaçlar, hatta botoks uygulamaları da tedavi seçenekleri arasında yer alabilir.

Gece Plağı Kullanımı Nedir, Ne İşe Yarar?

Gece plağı, bruksizm tedavisinde kullanılan en yaygın ve etkili araçlardan biridir. Genellikle şeffaf, esnek ya da sert akrilik materyalden yapılan bu plaklar, alt ya da üst çeneye yerleştirilir ve dişlerin doğrudan temasını önleyerek aşınmayı engeller.

Plağın temel işlevi, dişlerin korunması, çene kaslarının fazla çalışmasını azaltmak ve çene eklemini rahatlatmaktır. Aynı zamanda diş sıkmaya bağlı baş ağrısı, kulak çevresi ağrısı ve sabah yorgunluğu gibi semptomların hafiflemesine yardımcı olur.

Gece plakları mutlaka diş hekimi tarafından hastaya özel olarak hazırlanmalı ve ağız yapısına tam oturmalıdır. Hazır satılan standart plaklar, genellikle istenen korumayı sağlamaz ve uyum sorunları yaratabilir.

Bruksizmden Korunmak İçin Neler Yapılmalı?

Bruksizmi tamamen önlemek her zaman mümkün olmasa da, risk faktörlerini azaltmak ve kontrol altına almak mümkündür. Öncelikle günlük yaşamda stresi azaltacak yöntemler geliştirilmelidir. Düzenli egzersiz, nefes çalışmaları, meditasyon ve kaliteli uyku alışkanlıkları bu konuda oldukça faydalıdır.

Kafein, alkol ve sigara gibi uyarıcı maddelerin özellikle akşam saatlerinde tüketilmemesi gerekir. Bu maddeler hem uyku kalitesini bozar hem de çene kaslarını uyararak bruksizm ataklarını tetikleyebilir.

Ayrıca bilinçli farkındalık da önemlidir. Gündüzleri dişlerinizi sıkıp sıkmadığınıza dikkat etmek, çene kaslarınızı gevşek bırakmayı alışkanlık haline getirmek uzun vadede fayda sağlar. Diş hekimi kontrollerini ihmal etmemek ve dişlerin kapanış ilişkisini düzenli kontrol ettirmek de koruyucu yaklaşımlar arasında yer alır.

Bu içerik kliniğimizin doktorlarından Dt. Macit Karataşlı tarafından hazırlanmıştır.